Prawdziwy labirynt nie ma ślepych zaułków, zdradliwych ścieżek, mających zmylić tych, którzy idą. Nie jest łamigłówkąogrodową o wielu fałszywych drogach. Ma jedną ścieżkę wiodąca od wejścia do centrum. Labirynty służyły, by po nich chodzić, były używane do rytualnych tańców oraz ceremonii świeckich i sakralnych, te mniejsze służyły do kontemplacji, także dzięki wodzeniu po nich palcem.

 

Symbol labiryntu pojawiał się od ponad 4000 lat niezależnie w różnych kulturach, w różnym czasie i zupełnie różnych miejscach, takich jak: Kreta, Egipt, cała Skandynawia, Indie, Sumatra, Malezja, Polinezja, Afryka, Arizona, Argentyna, Peru, Palestyna, Mezopotamia, Tybet.

 

Różne formy labiryntu były wykonywane z różnych materiałów: ryte na skałach, rzeźbione w drewnie, wplecione we wzór szat, derki lub kosza, układane z kamieni na ziemi, wybijane na monetach, układane na posadzkach willi, kościołów i katedr, wycinane w torfie na polach, sypane kolorowym proszkiem lub mąką ryżową, układane z mozaiki jako motywy na ścianach budowli świeckich i sakralnych. Znane też są starożytne budowle labiryntowe. Komponentami labiryntu są: meander, serpentyna, spirala, współkoncentryczne koła, bądź kwadraty. Te proste symboliczne elementy labiryntowe (protolabirynty) odnajdujemy w dziejach ludzkości od kilkunastu, a nawet kilkudziesięciu tysięcy lat.

 

Występowanie labiryntów stwierdzono na wszystkich kontynentach. Największa ich ilość i różnorodność przypada na Europę; tutaj symbol labiryntu był szeroko rozpowszechniony i przybierał rozmaite formy. Starożytny labirynt grecki został zaadoptowany przez Rzym i rozpowszechniony tam, gdzie sięgało Imperium Rzymskie: od Brytanii, przez dawną Jugosławię, po północna Afrykę. Najliczniejsze występowanie labiryntów stwierdzono w Europie północnej: od Wysp Brytyjskich i Islandię, przez Danię, Norwegię, Szwecje, Niemcy, Karelię fińską i rosyjską, aż po półwysep Kola. Są to labirynty ryte na skałach i układane na ziemi. Średniowieczna kultura chrześcijańska także zasymilowała ten symbol i labirynty pojawiły się w średniowiecznych manuskryptach oraz na ścianach i posadzkach średniowiecznych gotyckich kościołów (Włochy, Algieria, Francja, Niemcy, Anglia).

 

Labirynt często był symbolem świętego centrum świata (Jerozolima, święta góra Baboquirani) i narzędziem służącym do praktyki symbolicznej pielgrzymki do tego miejsca. W centrach niektórych labiryntów torfowych rośnie drzewo jako odniesienie do drzewa świata. W innych przypadkach w centrach wielu labiryntów znajdują się symboliczne postacie, jak najbardziej znany Minotaur lub Tezeusz walczący z Minotaurem, a także inne znaki lub figury o znaczeniu odrodzeniowych: fontanna, słońce, księżyc, kościół, kobieta.

 

Znane jest zastosowanie labiryntów w rytuałach inicjacyjnych (na ten temat więcej w Czytelni), a także tańce labiryntu, jak starogrecki taniec żurawia (geranos), taniec skandynawskich żeglarzy czy średniowieczny taniec wielkanocny wykonywany przez księży i mnichów dla uczczenia zmartwychwstania Chrystusa (do tego m.in. służyły labirynty na posadzkach katedr).

 

Odrodzenia labiryntów, jak twierdzi Jeff Saward, jeden z najwybitniejszych znawców tematu, zdarzają się wtedy, kiedy kultury redefiniują same siebie. Od ok. 20 lat w świecie zachodnim ma miejsce renesans praktyki labiryntu. Labirynty można spotkać w parkach, centrach medycznych, szkołach, więzieniach, hospicjach, kościołach i ośrodkach medytacyjnych w Ameryce Północnej, a także coraz częściej Wielkiej Brytanii i całej Europie.

 

TYPOLOGIA LABIRYNTÓW

Jeff Saward wyróżnia cztery typy labiryntów: klasyczne, romańskie, średniowieczne i współczesne.

 

I. Labirynt klasyczny, znany także jako kreteński lub siedmio-zwojowy to najstarsza forma labiryntu (ok. 4000 lat), odnajdywana w różnych wariantach w starożytnej Europie, Indonezji, północnej Afryce, Indiach, Indonezji, Południowej Ameryce. Różne odmiany tego labiryntu to m.in. forma owalna i kwadratowa, 7. i 11. zwojowa, typ bałtycki, indyjski labirynt Chakra-vyuha, 9. zwojowy Indian z południowej Arizony. Wszystkie te labirynty są wariacjami jednego podstawowego wzoru (które powstały niezależnie od siebie).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II. Labirynt romański to labirynt linearny: jego ścieżka metodycznie przemierza ćwiartki kwadratu. W czasach Imperium Rzymskiego wzór labiryntu został wprowadzony do życia codziennego jako element dekoracyjny.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III. Labirynt średniowieczny, w kształcie koła, kwadratu lub ośmiokąta, łączy romański podział na ćwiartki (lub 8 części) z nie-linearną ścieżką, krążącą po wszystkich częściach labiryntu naprzemiennie, powodując poczucie, że nie można przewidzieć, w który kierunku podąży za chwilę. Najbardziej znanym przykładem labiryntu średniowiecznego jest labirynt w katedrze w Chartres we Francji (więcej szczegółów na temat symboliki jego elementów można znaleźć w Czytelni).